[Squat!net]

DE GROTE BROEK: EEN VIJFTIEN JAAR GEKRAAKT WOONWERKPAND

In De Gelderlander van donderdag 13 en zaterdag 22 april stonden artikelen over het nu vijftien jaar gekraakte woonwerkpand de Grote Broek. Een aantal zaken worden daar wel erg klakkeloos opgepend. Bovendien ontbreekt hier en daar voor krasse uitspraken de bronvermelding. Uit niets blijkt dat de heer Karel ‘al jarenlang probeert het pand te verkopen’. Karel is ook niet door ons bedreigd, zoals andermaal gesuggereerd wordt. Het heeft zelfs aan enig contact ontbroken. Zonder bron vermeldde De Gelderlander dat de Grote Broek ‘door krakers uit het hele land verdedigd zou worden als een vesting’. Hieronder willen we meer uitleggen over de achtergrond van de Grote Broek. Feit is dat het pand nu meer dan vijftien jaar door ons wordt onderhouden, bewoond en gebruikt. Feit is ook dat eigenaar Karel zich in die tijd nooit heeft aangediend met een concreet verkoop of verhuur plan.

Het kraken van woningen en gebouwen is een manier om betaalbare woon- en werkruimte te creëren. Tevens is kraken een vorm van protest tegen overheidsbeleid op het gebied van huisvesting, ruimtelijke ordening en stadsontwikkeling. Daarnaast wordt de vinger gelegd op de maatschappelijke onaanvaardbaarheid van leegstand en speculatie met woonruimte. Het recht op betaalbare huisvesting en vrije ontplooiing wordt door kraken (in een aantal gevallen) boven het recht op eigendom gesteld. Door te kraken wordt geprobeerd zelf vorm te geven aan leven, wonen en werken. Hoewel er vaak wordt gesproken over één kraakbeweging, is de manier waarop in kraakpanden wordt gewoond en gewerkt zeer divers. In veel gevallen worden gekraakte panden na verloop van tijd verlaten, als een eigenaar aanvaardbare en serieuze plannen met zijn pand heeft. In andere gevallen komt het tot een gedwongen ontruiming van krakers. Soms worden panden ook lange tijd gekraakt gehouden. In het verleden zijn ook veel panden gelegaliseerd.

De waardering voor kraken heeft in de loop van de tijd nogal gewisseld. In de jaren zeventig en begin tachtig was de steun voor krakers behoorlijk groot. Velen meenden dat het huisvestingsbeleid voor jongeren faalde en velen vonden dat er wat moest gebeuren aan speculatieve leegstand. Door de acties van krakers werd het probleem van de (jongeren)huisvesting boven aan de agenda gezet. Bovendien zijn veel voormalige bedrijfsruimtes aan het woningbestand toegevoegd. Inmiddels wordt wel gezegd dat de woningnood is opgelost en dat er geen (speculatieve) leegstand meer is. In de afgelopen jaren is er echter, mogelijk nog meer dan eind jaren tachtig, weer sprake van een kloof tussen woonwensen en betaalbaarheid. Vooral onder jongeren is de verhouding tussen inkomen, woonlasten en woongenot danig verstoord. Voor het verkrijgen van een acceptabele woon-, werk- of atelierruimte moet veel betaald worden, terwijl het inkomen vaak laag is. Sommige mensen lossen dit probleem op door anti-kraak in een pand te gaan wonen of werken. Andere mensen kraken een pand en creëren zo uit meer ideële motieven betaalbare ruimte voor zichzelf en anderen.

In Nijmegen zijn de afgelopen jaren onder meer veel woningen boven winkels gekraakt. Die acties vormen een aanklacht tegen de grote leegstand van dergelijke woningen en tegen het lakse beleid van de gemeente. Het kraken van woningen boven winkels in het Nijmeegse centrum kan op grote steun van de bevolking rekenen, zo bleek ook uit een enquête door De Gelderlander.

De Grote Broek in Nijmegen behoort niet tot de recent gekraakte panden, maar is al sinds 1984 gekraakt. De Grote Broek is het resultaat van één van de laatste kraakacties in de jaren tachtig, waarbij grote panden in gebruik werden genomen als ‘woonwerkpand’. Woonwerkpanden vormden de basis van een beweging waarbinnen mensen hun keuzes om te wonen en werken op eigen wijze vorm geven. Dit gebeurde en gebeurt nog steeds zoveel mogelijk los van overheidsbemoeienis en de geldende economische wetmatigheden. De opstelling van de landelijke en lokale overheid met betrekking tot kraken en woonwerkpanden is nogal wisselend geweest. Het kraken van panden die langer dan een jaar leeg staan is niet strafbaar. De landelijke wetgever is immers van mening dat langdurige leegstand niet beschermd mag worden. De eigenaar van een gekraakt pand zal naar de rechter moeten stappen om de ontruiming van zijn pand te vorderen. Een eigenaar moet dan voor de rechter kunnen aantonen dat het pand daadwerkelijk en op korte termijn gebruikt, verkocht of verhuurd gaat worden. In de gemeente Nijmegen bestaan meer woonwerkpanden zoals de Grote Broek. Meestal zijn dit panden die in de jaren zeventig en tachtig gekraakt zijn. De Nijmeegse gemeentepolitiek zag in die tijd de waarde van dergelijke panden in. De gemeente formuleerde een woonwerkpandenbeleid en er kwam zelfs een speciale subsidiepot. De meeste woonwerkpanden werden met steun van de gemeente Nijmegen gelegaliseerd. Ook voor nieuwe woonwerkprojecten zou geld beschikbaar zijn. Toen echter het kunstenaarsinitiatief Extrapool aan de Tweede Walstraat was gerealiseerd, hield de gemeente het voor gezien. Het was welletjes geweest met de woonwerkinitiatieven en de subsidiepot werd afgeschaft.

De advocaat van de eigenaar van de Grote Broek heeft in 1985 geprobeerd het pand te ontruimen door middel van een juridische truc. Die truc mislukte doordat de rechter de toenmalige bewoners en gebruikers in het gelijk stelde. Daarna is de Grote Broek zelden ‘bedreigd’ geweest. In de afgelopen vijf jaar zijn er twee bedreigingen geweest voor het pand. In 1995 wilden twee instellingen voor gehandicapten een deel van het pand gaan gebruiken als lunchcafé en winkel. Zij waren hiertoe aangezet door toenmalig wethouder Thielen. Recent heeft een potentiële koper voor het pand zich gemeld. Hij wilde een reisbureau in het pand beginnen. In beide gevallen ging het slechts om het gedeeltelijk gebruik van het pand. Bovendien betrof het activiteiten die even goed ergens anders in het centrum gerealiseerd konden worden. Wij hebben duidelijk gemaakt dat we aan zo’n ontruiming niet mee zouden werken, waarna beide gegadigden van hun plannen hebben afgezien. De eigenaar van ons pand heeft in vijftien jaar nooit serieus van zich laten horen. Hij reageerde ook niet op een brief van ons waarin we onszelf als mogelijke koper van het pand in beeld brachten. Die brief is het enige contact dat tussen ons en de eigenaar heeft plaatsgevonden. Van bedreiging van de heer Karel is geen sprake geweest. Uit het artikel in De Gelderlander van donderdag 13 april blijkt dat hij een dusdanig hoge koopsom vraagt, dat deze voor de gemeente Nijmegen onaanvaardbaar is. Wat de gemeente – na aankoop – voor een invulling aan het pand had willen geven is onduidelijk. Die gemeente heeft ons overigens nooit benaderd met kritiek op onze aanwezigheid of onze activiteiten.

De Grote Broek komt voort uit een tijd waarin woonwerkpanden werden gezien als een waardevolle aanvulling op de ontwikkeling van een stad. Hoewel de gekraakte status tot onzekerheid leidt, hebben wij onze activiteiten in het pand voortgezet. Ook hechten we veel belang aan het goed onderhouden van het pand. Het pand is wellicht het meest toegankelijke, en daardoor ook het meest bezochte, woonwerkpand van Nijmegen. De gekraakte status draagt hier ook aan bij, doordat onze ruimtes naar eigen inzicht en tegen lage kosten kunnen worden gebruikt. Ook voor groepen die financieel nauwelijks mogelijkheden hebben, is er plaats in de Grote Broek. De Grote Broek is de thuisbasis van politiek dag- en eetcafé De Klinker, bibliotheek Boexat!, een voedselcoöperatie, een aantal sportgroepen, linkse boekwinkel Assata, kraakkroeg De Onderbroek, een electrowerkplaats, een oefenruimte voor bands en twee woongroepen. Daarnaast worden de ruimtes wekelijks gebruikt voor thema- en discussie-avonden en als vergaderplek voor verschillende groepen. In het recente verleden hebben ook een internationaal vrouwencafé, een ontmoetingsruimte voor Somaliërs en het distributiepunt van daklozenkrant Impuls gebruik gemaakt van de Grote Broek. In ruim vijftien jaar is de Grote Broek uitgegroeid tot een trefpunt voor de Nijmeegse buitenparlementaire beweging en voor groepen die willen werken aan een meer leefbare wereld. De Grote Broek heeft als geen ander woonwerkpand in Nijmegen een publieke functie. De vaste activiteiten in het pand worden wekelijks bezocht door zo’n 250 mensen. De activiteiten worden gedraaid door enkele tientallen vrijwilligers. We doen niet aan loonvorming en zijn niet uit op materieel gewin. Uit de financiële bijdragen van de verschillende activiteiten betalen we belasting en andere vaste lasten en het onderhoud van het pand. Daarnaast fungeert de Grote Broek als fonds waarmee tientallen kleinschalige projecten in binnen- en buitenland financieel worden ondersteund. Van vermogensopbouw is, zoals burgemeester d’Hondt veronderstelt, nooit sprake geweest.

In de vijftien jaar die de Grote Broek bestaat hebben we veel opgebouwd. We beschouwen dat als ons project en de Grote Broek beschouwen we als ons pand. Deze plaats in het centrum van Nijmegen en met deze activiteiten is uniek. Voor ons de reden dat we de Grote Broek niet op willen geven.

Bewoners en gebruikers van de Grote Broek

[squat!net]